Ks. Kazimierz Szymański 1875–1942

Ksiądz Kazimierz Szymański 1875–1942

Areszt. 6 X 1841 r. i osadzony w obozie przejść. w Konstantynowie, od 30 X 1941 r. w obozie konc. Dachau – nr obozowy 28177, zm. 30 III 1942 r.

Ks. Kazimierz Szymański. Z zasobów AAŁ

1. Kapelania Leśmierza w Górze św. Małgorzaty

Parafia w Górze św. Małgorzaty od najdawniejszych czasów była jedną z większych parafii wiejskich w Polsce. Słownik Królestwa Polskiego podaje, że pod koniec XIX w. liczyła około 12 000 mieszkańców. Na początku XX w. ówczesny proboszcz, ks. prałat Stanisław Suchański, przekazał informację do kurii, że parafia liczy 7822 osoby.1

Wśród miejscowości należących do Góry św. Małgorzaty była wieś Leśmierz. Jej właściciele, bracia Bogusław i Wilhelm Wernerowie, w 1838 r. postanowili wybudować tu cukrownię.2 Wokół zakładu powstały budynki mieszkalne dla pracowników, kościół, szkoła i szpital, po którym dziś nie pozostał ślad. Dostępne są natomiast dane dotyczące początków kościoła. „Kościół pw. Opieki św. Józefa został wybudowany 1897 r. w stylu neogotyckim kosztem Towarzystwa Przemysłowego Leśmierz przy miejscowej cukrowni. Poświęcony 3 września 1898 r. przez ks. Ignacego Medyńskiego, dziekana łęczyckiego. W 1906 r. Władysław Boetticher, administrator cukrowni, uzyskał od arcybiskupa warszawskiego Wincentego Chościak-Popiela zatwierdzenia kapelanii w Leśmierzu jako filii parafii w Górze św. Małgorzaty”.3

Pierwszym kapelanem „publicznej kaplicy w Leśmierzu”4 został ks. Stanisław Suchański,5 który objął tę posadę w 1907 r. i pracował tu jako kapelan do 1921 r. i jednocześnie jako nominowany proboszcz Góry św. Małgorzaty aż do 1930 r.6

Dnia 17 czerwca 1933 r. nominację na rektora kaplicy w Leśmierzu otrzymał ks. Kazimierz Szymański.7

Nominacja do Góry św. Małgorzaty.8 Z zasobów AAŁ

Miejscowość tę znał bardzo dobrze, ponieważ klika lat wcześniej był proboszczem tej parafii.9 Poprzednią jego placówką był wikariat w parafii Wniebowzięcia NMP na Bałutach w Łodzi.

2. Placówki duszpasterskie ks. Szymańskiego

W teczce personalnej ks. Szymańskiego, urodzonego 23 lutego 1875 r., czytamy: „ex statu nobili Patre Ignatio Matre vero Maria Tecla Kazierska conjugum Szymańskich in pago Pniewo districtus Kutnensis”.10

Pierwsze nauki pobierał w Skierniewicach, a do 1892 r. uczył się w IV Gimnazjum w Warszawie. Tego też roku został klerykiem warszawskiego seminarium.11 Święcenia kapłańskie przyjął 12 września 1897 r. w Warszawie.12

Pierwsze probostwo otrzymał 7 grudnia 1904 r. w Kuflewie w powiecie mińskim. Stąd napisał do „Prześwietnego Konsystorza Archidiecezji Warszawskiej” pismo z prośbą o udzielenie mu „pozwolenia na wykłady religii w zakładach naukowych prywatnych”.13

Od 22 września 1912 r. do 1 kwietnia 1921 r. pełnił funkcję proboszcza w Grabowie (powiat łęczycki). Jednocześnie prowadził katechezę, w wymiarze najpierw 27, a potem 18 godzin tygodniowo.14 Z Grabowa wysłał pismo do biskupa, w którym prosił: „Wobec ogłoszonego vacat na beneficium w Tomaszowie Rawskim ośmielam się postawić kandydaturę swoją, a ośmielam się prosić o to pracowite beneficium, gdyż Pan Bóg darzy mnie chęcią pracy i zdrowiem [w podpisie: Najniższy sługa ks. Kazimierz Szymański proboszcz, Grabów 24 lutego 1921]”.15

Dla ks. Kazimierza parafia ta była wielką nobilitacją, został nie tylko proboszczem, ale i dziekanem Tomaszowa Mazowieckiego.16 Zaraz po przyjściu do Tomaszowa odprawił rekolekcje kapłańskie, o czym zaświadcza zachowany dokument z 7 lipca 1921 r. Nie zachował się natomiast akt nominacji na kanonika. Dowiadujemy się o tym fakcie z pisma z 28 marca 1927 r., które zaadresowano: „Do Przewielebnego IMC. Ks. Kanonika `Kazimierza Szymańskiego Dziekana w Tomaszowie”.

W 1924 r. ks. Kazimierz prosił biskupa o pozwolenie na wyjazd do „Gandawy, Londynu i Paryża wraz z wycieczką Towarzystw Spółdzielczych”, na co otrzymał zgodę.17 Ksiądz Szymański, poza funkcją proboszcza, pełnił też funkcję kapelana pomocniczego garnizonu wojskowego w Tomaszowie, z którego to stanowiska został zwolniony 5 grudnia 1929 r.18

Parafie ks. Szymańskiego. Karta rejestracyjna z 1 I 1928 r. Z zasobów AAŁ

Po dziesięciu latach pracy w Tomaszowie Mazowieckim ks. Kazimierz zamienił się z ks. Stanisławem Suchańskim (również przyszłym Męczennikiem Dachau) na wspomniane wyżej

probostwo w Górze św. Małgorzaty.19 W dokumentach zaznaczono, że został administratorem nowej parafii. Pobyt na probostwie w Górze św. Małgorzaty nie trwał długo. Dnia 29 grudnia 1930 r. kuria łódzka wysłała do ks. kanonika Szymańskiego pismo tej treści: „Zechce Ks. Kanonik przybyć do Kurii w pierwszych dniach po Nowym Roku”.20 Kilka dni później, 10 stycznia 1931 r., ks. Szymański napisał: „Do Jego Ekscelencji Księdza Biskupa Diecezji Łódzkiej. Uprzejmie proszę o zwolnienie mnie ze stanowiska administratora parafii Góra św. Małgorzaty i powierzenie mi stanowiska wikariusza”.21 Zastanawiające jest, co skłoniło ks. Kazimierza do złożenia rezygnacji z zajmowanego stanowiska. Należy tu postawić jeszcze jedno pytanie, dlaczego kilka miesięcy wcześniej zrezygnował z funkcji proboszcza i dziekana tomaszowskiego. Wskazano przecież, że ta parafia była dla niego nobilitacją. Przeglądając jego akta osobowe, można dojść do przekonania, że zmusiły go do tego kwestie ekonomiczne.22

Władza duchowna przeniosła go na wikariat do parafii św. Krzyża w Łodzi,23 a po dziesięciu miesiącach na to samo stanowisko do parafii Wniebowzięcia NMP24 Oprócz zwykłych wikariuszowskich zajęć, kuria zlecała mu dodatkowe, między innymi przeprowadzanie rekolekcji dla specjalnych grup, katechizację w gimnazjach i szkołach średnich, funkcję spowiednika sióstr przy szpitalu św. Józefa w Łodzi.25

Z 1933 r. pochodzą dwa dokumenty z jednakową datą, jeden sygnowany przez kurię biskupią, a drugi przez ks. Szymańskiego. Ksiądz Kazimierz złożył swoistą przysięgę sumienności i wierności, napisał bowiem: „[…] przyrzekam, że na powierzone mi stanowisko nie będę zaciągał żadnych długów na jakiekolwiek cele kościelne, społeczne, czy osobiste bez uprzedniej wiedzy i zgody Władzy Diecezjalnej. Jednocześnie zobowiązuję się nie brać udziału w przeciągających się zbytnio zebraniach towarzyskich. Zobowiązania powyższe składam na ręce Jego Ekscelencji Księdza Biskupa Ordynariusza Diecezji Łódzkiej i oświadczam, że świadom jestem, iż dochowanie tych przyrzeczeń obowiązuje mnie pod groźbą wyciągnięcia konsekwencji prawnych”.26

Drugie pismo to dekret kurii, związany z nominacją ks. Kazimierza na stanowisko rektora kościoła w Leśmierzu w parafii Góra św. Małgorzaty.27

Rektorat w Leśmierzu był ostatnią placówką ks. Szymańskiego.28

3. Aresztowanie i męczeńska śmierć

Szczegóły aresztowania ks. Kazimierza, jak w większości przypadków, pozostaną niewyjaśnione. W Martyrologium polskiego duchowieństwa można przeczytać:

„Szymański Kazimierz – Kan. honorowy Kapituły łódzkiej, rektor kościoła w Leśmierzu. Ur. 23 II 1875 r. w m Pniew pow. Łomżyński, święcenia kapłańskie 12 IX 1897 r. w Warszawie. Areszt. 6 X 1841 r. i osadzony w obozie przejść. w Konstantynowie, od 30 X 1941 r. w obozie konc. Dachau – nr obozowy 28177, zm. 30 III 1942 r.”.29

Osobę ks. Szymańskiego ks. L. Bujacz scharakteryzował jednym zdaniem: „Ks. Kazimierz Szymański umarł w szpitaliku”.30

Z przeprowadzonej kwerendy wynika, że księdzu Szymańskiemu nie została poświęcona żadna indywidualna tablica. Jego nazwisko znajduje się jedynie wśród nazwisk pozostałych łódzkich kapłanów, uwiecznionych na tablicy w łódzkiej archikatedrze. W 2011 r. w parafii Góra św. Małgorzaty powstała myśl, aby z racji 70. rocznicy śmierci ks. Władysława Grzelaka (rodaka tej parafii, kandydata na ołtarze), przypadającej na dzień 30 września 2012 r., upamiętnić również śmierć ks. Kazimierza Szymańskiego. Ufundowano więc wspólną dla Męczenników tablicę pamięci.

  1. Zob. AAŁ, APK, sygn. 103, b.n., b.d. Natomiast w wykazie statystycznym z 1926 r. liczba mieszkańców wynosiła 8002. Zob. AAŁ APK, sygn. 103, b.n., z 4 XII 1927 r.[↩]
  2. Zob. pl.wikipedia.org/wiki/Leśmierz, dostęp 11 VII 2016 r.[↩]
  3. IDŁ, dz. cyt., s. 249. Zob. też: Kościoły diecezji łowickiej…, dz. cyt., s.186.[↩]
  4. AAŁ, APK, sygn. 103, b.n., z 10 X 1922 r. Tak tę kaplicę nazywał pierwszy kapelan.[↩]
  5. Na temat nominacji zob. biogram ks. S. Suchańskiego, STRONY DODAĆ PO ZŁOŻENIU TEKSTU. Zob. też: W. Bułakowski, Jubileuszowa Księga Towarzystwa Przemysłowego Leśmierz, Leśmierz 1913, s. 58 i Gmina Ozorków. Historia i współczesność, red. L. Sztompka, Ozorków 2014, s. 133.[↩]
  6. Według informacji przekazanej przez ks. prof. Witolda Kujawskiego, dyrektora Archiwum Diecezji Włocławskiej, wszystkie archiwa dotyczące diecezji włocławskiej (od 1818 do 1920 r. Góra św. Małgorzaty należała do tej diecezji) zostały zniszczone w czasie II wojny światowej.[↩]
  7. Zob. AAŁ, APK, sygn. 103, b.n., z 17 VI 1933 r.[↩]
  8. Zob. AAŁ, APK, nr 2646, z 17 VI 1933 r.[↩]
  9. Ksiądz Szymański proboszczował w Górze św. Małgorzaty bardzo krótko, od 23 VI 1930 r. do 19 I 1931 r. W kruchcie kościoła parafialnego w Górze św. Małgorzaty, jeszcze pod koniec minionego tysiąclecia, wisiała tablica informująca o proboszczach parafii od początku XX w. W wykazie tym brakuje jednak danych o ks. Kazimierzu Szymańskim.[↩]
  10. AAŁ, APK, sygn. 103, (nr wewn.) 3, z 16/28 IV 1897 r. Dokument ten był pisany w Warszawie. Na dole dokumentu znajduje się odręczny dopisek: „N 5426 paszport bezterminowy wydany 26 IX 1906 (w podpisie nieczytelne monogramy)”. Odnośnie do daty i miejsca urodzenia zob. też: AAŁ, APK, sygn. 103, b.n., z 28 V 1930 r.[↩]
  11. Zob. tamże.[↩]
  12. Zob. tamże. Zob. W. Jacewicz, J. Woś, Martyrologium polskiego duchowieństwa…, dz. cyt., z. 2, s. 262 i Karta rejestracyjna z 1 I 1928 r.[↩]
  13. AAŁ, APK, sygn. 103, (nr wewn.) 45, z 1 IX 1906 r.[↩]
  14. AAŁ, APK, sygn. 103, (nr wewn.) 50, z 24 II 1921 r.[↩]
  15. AAŁ, APK, sygn. 103, (nr wewn.) 49, z 24 II 1921 r.[↩]
  16. Zob. AAŁ, APK, sygn. 103, b.n., z 5 III 1921 r.[↩]
  17. AAŁ, APK, sygn. 103, (nr wewn.) 58, z 7 VII 1924 r.[↩]
  18. AAŁ, APK, sygn. 103, nr 6720, z 5 XII 1929 r.[↩]
  19. Zob. AAŁ, APK, sygn. 103, nr 3325 z 28 V 1930 r. i Pismo do dziekana nr 3325, z 23 VI 1930 r.[↩]
  20. AAŁ, APK, sygn. 103, nr 7895, z 29 XII 1930 r.[↩]
  21. AAŁ, APK, sygn. 103, nr 128, z 10 I 1931 r.[↩]
  22. Zob. AAŁ, APK, sygn. 103, b.n., z 20 I 1931 r. i z 21 I 1931 r., w którym pisał: „Zobowiązuję się bez wiedzy J. Ekscelencji Ordynariusza żadnego długu zaciągać, jak również nie prowadzić żadnej kasy w Parafii Św. Krzyża (w podpisie: ks. K. Szymański)”. Zob. też AAŁ, APK, sygn. 103, b.n., z 22 I 1931 r. i nr 5.58/31, Pismo z 4 IX 1931 r.,[↩]
  23. Zob. AAŁ, APK, sygn. 103, nr 376, z 19 I 1931 r.[↩]
  24. Zob. AAŁ, APK, sygn. 103, nr 6841, z 28 XI 1931 r.[↩]
  25. AAŁ, APK, sygn. 103, nr 119, z 11 I 1931 r.[↩]
  26. AAŁ, APK, sygn. 103, nr 2612, z 17 VI 1933 r.[↩]
  27. Zob. AAŁ, APK, sygn. 103, z 17 VI 1933 r. O tej nominacji napisano wyżej.[↩]
  28. Krótką historię życia ks. Szymańskiego opisał ks. K. Dąbrowski. Zob.: Ks. Kazimierz Dąbrowski, Ks. Kazimerz Szymański, „Niedziela” 40/2018.[↩]
  29. W. Jacewicz, J. Woś, Martyrologium polskiego duchowieństwa…, dz. cyt., z. 2, s. 262. W podanej informacji najprawdopodobniej zaszła pomyłka, związana z powiatem urodzenia. W swoim curriculum ks. Kazimierz mówi o powiecie kutnowskim, tu zaś podano pow. łomżyński.[↩]
  30. L. Bujacz, Obóz koncentracyjny…, dz. cyt., s. 54.[↩]